დაუმარცხებელი თალიბები

თალიბები ისლამისტური პოლიტიკური დაჯგუფების წევრები არიან, რომლებიც 1996 წლიდან 2001 წლამდე ავღანეთს მართავდნენ.  „თალიბები“ ითარგმნება, როგორც „სტუდენტები“.  თალიბების დაჯგუფება ძირითადად ეთნიკური პუშტუნების ტომების წევრებისგან შედგება. თუმცა, მასში უზბეკები, ტაჯიკები, არაბები და ჩეჩნებიც შედიან.

თალიბების პოლიტიკური დაჯგუფების ლიდერი მულაჰ მუჰამედ ომარია. თალიბები იარაღს და სხვა მარაგს პაკისტანის მთავრობისგან იღებდნენ.

 თალიბების მიერ ჩატარებული პირველი სამხედრო მოქმედება 1994 წელს ჩატარდა.

ორი წლის განმავლობაში ,,თალიბებმა” მოახერხეს ბრწყინვალე სამხედრო გამარჯვებების მოპოვება და მთავარი ქალაქების ყანდაგარის, გერათის, ჯალალაბადისა და  თვით დედაქალაქ ქაბულის დაკავება. მათი ძალა თანდათან შესამჩნევი ხდებოდა, რაც გამოიხატა მძიმე არტილერიისა და საბრძოლო ავიაციის აქტიურად გამოყენებაში.

თალიბები ავღანეთის დედაქალაქ ქაბულს ხუთი წლის განმავლობაში მართავდნენ. თალიბების რეჟიმმა დიპლომატიური აღიარებაც მოიპოვა ისეთი ქვეყნებიდან, როგორიც საუდის არაბეთი, პაკისტანი და არაბთა გაერთიანებულმა  საემიროა.

1989 წელს საბჭოთა ჯარების გასვლის შემდეგ, ავღანეთში პოლიტიკურმა ვაკუუმმა დაისადგურა, სწორედ ამ დროს საბჭოთა ჯარების წინააღმდეგ მებრძოლმა ომარმა მოძრაობის ჩამოყალიბება დაახლოებით 50 შეიარაღებულ სტუდენტთან ერთად დაიწყო.

თალიბებმა 1997-98 წლებში შეძლეს წარმატებული საომარი ოპერაციების  ჩატარება. მათ ორჯერ დაიკავეს ქ. მაზარი-შარიფი და მოახერხეს მიახლოვება უზბეკეთის და ტაჯიკეთის საზღვრებთან, ანუ დსთ-ს სამხრეთ საზღვრებთან, რასაც დსთ-ს ფარგლებში ,,ანტითალიბური” პაქტის დაფუძნება მოჰყვა.

დაკავებულ ტერიტორიებზე თალიბებმა დაამყარეს შარიათის კანონებზე დაფუძნებული სასტიკი ისლამური წესრიგი მაგალითად, აიკრძალა ყოველგვარი ანტიისლამური ცხოვრების წესი, მათ შორის, ტელევიზიაც.

თალიბებს მკაცრი დისციპლინა ჰქონდათ, უსიტყვოდ სრულდებოდა ომარის ყველა ბრძანება. იდეოლოგიაში პრიორიტეტი ე.წ. ,,წმინდა ისლამის” ანუ ყურანის ინტერპრეტირების პოლიტიკას და მის განხორციელებას ენიჭებოდა.

2001 წელს განხორციელებული ვანდალური აქციის, ბუდის ისტორიული მონუმენტის დანგრევითა და მთლიანად მოსპობით, თალიბებმა მთელი საერთაშორისო საზოგადოება გადაიკიდეს.

ავღანეთში თალიბებს ბრძოლის ხანგრძლივი ისტორია აქვთ. ისინი საბჭოთა კავშირს ებრძოდნენ და ის დაამარცხეს. ბოლო რვა წელია, რაც ამერიკელებს და ნატო-ს ჯარებს ებრძვიან და ამ ხნის განმავლობაში ისინი სულ უფრო გაძლიერდნენ.

 თალიბებს პუშტუნების, ყველაზე მრვალრიცხოვანი ტომის მხარდაჭერაც ეხმარებათ, რომლებიც ავღანეთში მთავარ ძალას წარმოადგენენ. და მაინც კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია – მეზობელ პაკისტანში თალიბებს ძლიერი გავლენა აქვთ.

აღსანიშნავია, რომ თალიბების  დამფინანსებელი უსამა ბენ ლადენი იყო.   ბენ ლადენი თალიბების მოკავშირეებს შორის 1994-95 წლებში გამოჩნდა.

სწორედ ბინ ლადენის სახელ სუკავშირდება 2001 წლის  11 სექტემბერს ამერიკის შეერთებულ შტატებში განხორციელებული ტერაქტი. ამიტომაც ტრაგედიის შემდეგ ამერიკის ხელისუფლებამ თალიბებს ულტიმატუმი წაუყენა. იმ შემხთვევაში, თუ თალიბები ამერიკას არ გადასცემენ უსამა ბენ ლადენს, ისინი ავღანეთის წინააღმდეგ საომარ ოპერაციას განახორციელებენ.

რა თქმა უნდა, უსამა ბენ ლადენი ამერიკის ხელისუფლებას არ გადასცეს. ამიტომაც შეერთებულმა შტატებმა თალიბებზე თავდასხმა განახორციელა.

ერთ–ერთი ამოცანა, რის გამოც ამერიკული შენაერთები 2001 წელს ავღანეთის ტერიტორიაზე გამოჩნდნენ, იყო ქვეყნის დემოკრატიზაცია და ქვეყნის ხელისუფლებაში მყოფი თალიბანის დამხობა, ხოლო მათ ადგილას პროამერიკული ხელისუფლების დასმა. თუმცა, ამერიკა თალიბანის განადგურებას უკვე დიდი ხანია წარუმატებლად ცდილობს.

 ამერიკილებთან ბრძოლაში თალიბანს თავიდანვე რამდენიმე უპირატესობა ჰქონდა, რასაც დღესაც წარმატებით იყენებს. პირველ რიგში, თალიბებს დასაყრდენი აქვთ ავღანეთის პუშტუნ მოსახლეობაში, რომელიც ქვეყანაში უდიდეს ეთნიკურ ჯგუფს წარმოადგენს.

ასევე, თალიბანის მებრძოლები ავღანეთის სახელმწიფო სამხედრო შენაერთების ყოფილი წარმომადგენლები არიან და კარგად იცნობენ ქვეყნის ტერიტორიას, ასევე ამ ტერიტორიაზე ბრძოლის წარმოების უკვე კარგად გამოცდილ მეთოდებს, რაც მათ დიდ უპირატესობას ანიჭებს.

ასე რომ, ამერიკის ბრძოლა თალიბანის ხელისუფლების დამხობისთვის დღემდე უშედეგოდ რჩება.

თამთა ჯიჯავაძე